Αρκεί μόνο η ενδυνάμωση στα νευρολογικά περιστατικά;

Μια σειρά παθήσεων και τραυματισμών σε ενήλικες μπορούν να προσβάλλουν τη φυσιολογική λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ), δηλαδή του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.  Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν, εκτός άλλων, το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, οι Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις, και η νόσος του Parkinson.

Μέσα από νευρικές δυσλειτουργίες του ΚΝΣ παρατηρείται η διαταραχή σε ένα μεγάλο φάσμα νευρολογικών διεργασιών, που μπορούν να αφορούν την κίνηση μελών του σώματος στο χώρο, τη στάση, την ισορροπία, την αισθητικότητα, τη συγκέντρωση, τη μνήμη και πολλές άλλες.

Σε επίπεδο καθημερινής διαβίωσης παρατηρείται δυσχέρεια στην πραγματοποίηση καθημερινών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την μετακίνηση, την προσωπική υγιεινή, τις οικιακές εργασίες καθώς και την επαγγελματική ενασχόληση.

Κάθε άτομο και σε συνάρτηση με την παθολογία, βιώνει σε διαφορετικό βαθμό αυτές τις δυσκολίες της καθημερινότητας, όπως επίσης και με διαφορετικό τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, όταν τα προβλήματα μεγεθύνονται παρατηρείται πως κάποιες δραστηριότητες πραγματοποιούνται με δυσκολία, μπορεί να απαιτείται περαιτέρω βοήθεια από ένα δεύτερο άτομο, μία συσκευή, ή το περιβάλλον.Σε κάποιες περιπτώσεις η πραγματοποίηση της δραστηριότητας καθίσταται αδύνατη.

Φταίνε μόνο οι μυϊκές αδυναμίες για τις καθημερινές δυσκολίες;

Στην καθημερινή κλινική πρακτική, πολλοί ασθενείς διερωτώνται αν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οφείλονται αποκλειστικά σε μυϊκή αδυναμία. Αν ναι, γίνεται να αναστραφούν τα προβλήματα αποκλειστικά μέσω ενδυνάμωσης; Και πως θα γίνει η ενδυνάμωση μυών όταν υπάρχει δυσκολία αίσθησης της περιοχής ή διενέργειας βασικών κινήσεων;

Σαφώς, η μυϊκή ενδυνάμωση αποτελεί μία σοβαρή ανάγκη που πρέπει να καλύπτεται σε ένα μεγάλο εύρος ασθενών με νευρολογικές διαταραχές. Και να καλύπτεται με ένα τρόπο συστηματικό, στοχευμένο με βάση τις δυνατότητες και τις ανάγκες του ατόμου.

Παρόλα αυτά,  η επιστήμη τα τελευταία χρόνια έχει δείξει πως η εκτέλεση δραστηριοτήτων δεν εξαρτάται μόνο από τα επίπεδα μυϊκής δύναμης, αλλά κυρίως στο πως ο εγκέφαλος θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει με επιτυχία τον απαιτούμενο συνδυασμό μυών για την επίτευξη διαφορετικών δραστηριοτήτων. Με απλά λόγια:

• Στις καθημερινές δραστηριότητες δεν χρησιμοποιούμε ένα μεμονωμένο μυ, άλλα συνδυασμό πολλών.
• Ο συνδυασμός των μυών, καθώς και ο τρόπος και η σειράπου χρησιμοποιούνται αυτοί οι μύες, είναι μοναδικός ανά δραστηριότητα, ανά άτομο και ανά περιβάλλον.
• Ο ίδιος μυς μπορεί να παρουσιάζει διαφορετική απόδοση δύναμης μεταξύ διαφορετικών δραστηριοτήτων.

Παράλληλα, για την επίτευξη δραστηριοτήτων δεν απαιτούνται μόνο μύες. Θα πρέπει να υπάρχει ικανή αισθητικότητα, γνωστική  επάρκεια, βέλτιστο εύρος αρθρικών κατασκευών, καθώς οστική ακεραιότητα.

Όλα τα παραπάνω ενσωματώνονται στην επιστήμη του κινητικού ελέγχου, που ασχολείται με το πώς οργανώνεται συνολικά η κίνηση από το ΚΝΣ, ώστε να εκτελεστεί από τους μυς, μέσω των αρθρώσεων του σώματος.

Το πλάνο του φυσικοθεραπευτή πρέπει να είναι πολυδιάστατο

Με όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό πως ο φυσικοθεραπευτής που είναι επιφορτισμένος με την αποκατάσταση νευρολογικών παθήσεων ενηλίκων πασχόντων θα πρέπει να στοχεύσει πρωτίστως στους ολιστικούς μηχανισμούς κινητικού ελέγχου.

Η κύρια κατεύθυνση είναι η επανεκπαίδευση της δραστηριότητας, που μέσα από την αξιολόγηση φαίνεται πως πραγματοποιείται με δυσκολία ή και καθόλου.

Με τον ίδιο τρόπο η διαδικασία αξιολόγησης θα πρέπει να εντοπίσει όλες τις  υπόλοιπες δραστηριότητες για τις οποίες το άτομο βιώνει δυσκολίες πραγματοποίησης, με ένα ασφαλή, εύκολο και αποτελεσματικό τρόπο.

Παράλληλα, ο θεραπευτής θα πρέπει να αξιολογήσει τις κύριες αιτίες που μία συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν εμφανίζει την αναμενόμενη εκτέλεση.

Για παράδειγμα,

• Παρατηρείται εντοπισμένη μυϊκή αδυναμία σε κάποιες ομάδες μυών;
• Η δυσκολία εντοπίζεται στον τρόπο ή το εύρος της μυϊκής λειτουργίας για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα;
• Ή μπορεί η αισθητικότητα της περιοχής να είναι επηρεασμένη, σε βαθμό που δεν επιτρέπει την ομαλή και ασφαλή κίνηση;
• Μπορεί η συγκέντρωση του ατόμου να διασπάται με αποτέλεσμα οι κινήσεις να μην πραγματοποιούνται πάντα με την ίδια ακρίβεια ή ασφάλεια;

Αυτά τα ενδεικτικά ερωτήματα οδηγούν αναπόφευκτα στην ανάγκη καταρτισμού προγραμμάτων θεραπείας που είναι πραγματικά παραμετροποιημένα και στοχευμένα, ως προς τις εκάστοτε ανάγκες του συγκεκριμένου ασθενή.

Το ζητούμενο είναι η επαναφορά στη λειτουργικότητα

Από ότι φαίνεται μέσα από τη σύγχρονη βιβλιογραφία, η θεραπεία σε ενήλικες ως πρώτο στόχο θα πρέπει να έχει την κατάκτηση της εκτέλεσης μίας δραστηριότητας, με τρόπο παρόμοιο με αυτό που πραγματοποιούταν πριν την δημιουργία της νευρολογικής βλάβης.

Παρόλα αυτά, η αναστροφή βλαβών μπορεί να μην είναι επαρκής, τουλάχιστον από μόνη της, για την επανάκτηση της δραστηριότητας. Οπότε και ο θεραπευτής θα πρέπει να διδάξει εναλλακτικές στρατηγικές κίνησης,  μέσω των οποίων ο ασθενείς θα μπορεί να καταστεί λειτουργικά επιτυχής.

Σε αυτή τη διαδικασία μπορούν να συνεισφέρουν ειδικές ορθωτικές συσκευές, καθώς και η κατάλληλη τροποποίηση του οικιακού και επαγγελματικού περιβάλλοντος.

Βιβλιογραφία

• Bernhardt J, Hayward KS, Kwakkel G, Ward N, Wolf S, Borschmann K, Krakauer JW, Boyd L, Carmichael ST, Corbett D, Cramer SC (2017) Agreed definitions and a shared vision for new standards in stroke recovery research: The Stroke Recovery and Rehabilitation Roundtable taskforce. International Journal of Stroke, Vol. 12(5) 444–450.
• Nudo RJ (2013) Recovery after brain injury: mechanisms and principles. Frontiers in humanneuroscience. 7(887): 1 – 14.
• Turvey MT, Fonseca S (2009) Nature of Motor Control: Perspectives and Issues. 629: 93 – 123.
• Shumway – Cook A, Woollacott MH (2012) Motor Control: Translating Research into Clinical Practice. Lippincott Williams and Wilkins. Baltimore

Κώστας Κυπριώτης

Φυσικοθεραπευτής MSc, Bobath (IBITA) & ΙΜΤΤ Ιnstructor