Ψυχολογία ασθενών – 6 τρόποι υποστήριξης μετά από τον τραυματισμό.

Η ψυχολογία ως σημαντική παράμετρος ενός σωματικού τραυματισμού

Ένας τραυματισμός στη ζωή ενός ατόμου προκαλεί συνήθως μια σειρά ανατροπών στην καθημερινότητα του.

Μια σειρά από δυσκολίες στην πραγματοποίηση ακόμα και απλών δραστηριοτήτων, όπως το περπάτημα ή πρόσβαση στην τουαλέτα, επηρεάζει σημαντικά την συμπεριφορά, τις σκέψεις, τη διάθεση και την ψυχολογική κατάσταση των ασθενών.

Η πορεία προς την ανάκαμψη συχνά διαρκεί αρκετές εβδομάδες ή και μήνες και αυτό το γεγονός παρατείνει και μεγενθύνει τις ψυχολογικές συνέπειες στο μυαλό των ασθενών.

Από την άλλη πλευρά οι θεραπευτές καλούνται να επαναφέρουν το μυοσκελετικό σύστημα ή το νευρικό σύστημα στα επίπεδα της προ-τραυματικής λειτουργικότητας.

Προφανώς και ο θεραπευτής πέρα από την εκτέλεση τεχνικών αναλγησίας, τεχνικών αποκατάστασης, θεραπευτικής άσκησης, ιδιοδεκτικότητας και εργονομίας σε τοπικό ανατομικό επίπεδο έχει να αντιμετωπίσει και έναν »στρατηγό» εγκέφαλο που νοσεί.

Ποιά είναι τα βασικά σημάδια αρνητικής ψυχολογίας που οφείλει να εντοπίσει ο θεραπευτής;

Καθώς προείπαμε ένας τραυματισμός, είτε πρόκειται για ένα απλό διάστρεμμα είτε για ένα σπονδυλικό κάταγμα, θα προκαλέσει μια σειρά αλλαγών στην καθημερινότητα του ατόμου.

Οι παράγοντες που μπορούν να  καθορίσουν την ψυχολογική αντίδραση του ατόμου είναι κυριολεκτικά άπειροι αν και οι βασικοί εντοπίζονται στην εργασία, τις γενικότερες υποχρεώσεις του ατόμου (πχ αθλητές, γονείς), τη σοβαρότητα τραυματισμού, το χρόνο ανάκαμψης αλλά και την προσωπικότητα και την ψυχοσύνθεση του ατόμου.

Σε κάθε περίπτωση τα επίπεδα του άγχους και του στρες σε συνδυασμό με την ανασφάλεια και κάποιες πιθανές οικονομικές απωλειες ίσως εκδηλωθούν με τα παρακάτω σημεία:

• Ο ασθενής γίνεται ιδιαίτερα ευέξαπτος και εκνευρίζεται ακόμα και με απλά πράγματα
• Ο ασθενής παρουσιάζει μια άρνηση παραδοχής της κατάστασης και τείνει να απαξιώσει τις θεραπευτικές συμβουλές μας
• Σε άλλες περιπτώσεις ο ασθενής δίνει υπερβολική έκταση στον τραυματισμό
• Νιώθει ενοχές και κατηγορεί συνέχεια τον εαυτό του
• Είναι σιωπηλός και δεν θέλει να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με άλλους
• Σημάδια κατάθλιψης και αρνητικής σκέψης
• Αίσθημα κοινωνικής αποσύνδεσης και περιθωριοποίησης
• Συνεχής »αναμάσηση» των συνθηκών τραυματισμού και φόβος αποκατάστασης

Είναι σημαντικό ο θεραπευτής να αναγνωρίσει τέτοια σημάδια γιατί αν δε βοηθηθεί ο ασθενής ίσως η επιδείνωση της ψυχολογικής του κατάστασης οδηγήσει στις παρακάτω συμπεριφορές, που σίγουρα δεν βοηθούν το θεραπευτικό πλάνο.

Τραυματισμός και συμπεριφορές ασθενών που επηρεάζουν τη θεραπευτική διαδικασία

Η θεραπευτική διαδικασία όσο προχωρά προς τα περισσότερο ενεργητικά κομμάτια, όπως η άσκηση, απαιτεί όλο και περισσότερη φυσική ικανότητα και διάθεση για να ολοκληρωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ωστόσο οι παρακάτω συμπεριφορές ίσως είναι τροχοπέδη στην προσπάθεια για ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αποκατάσταση.

Έλλειψη κινήτρου και στόχων

Πολλές φορές οι ασθενείς βιάζονται να επανέλθουν στην κανονικότητα και κάθε καθυστέρηση τους στερεί τη διάθεση και το κίνητρο προσπάθειας. Εαν δεν υπάρχει ισχυρό κίνητρο υπάρχει πιθανότητα να μην επιτελείται σωστά ή στο maximum το πλάνο αποκατάστασης.

Η απογοήτευση, η αναβλητικότητα και η έλλειψη ενδιαφέροντος είναι οι συμπεριφορές που αναμένεται να αντιμετωπίσει ο θεραπευτής.

Ανασφάλεια επανατραυματισμού

Εαν ο τραυματισμός συμβαίνει για πρώτη φορά πιθανόν ο ασθενής να έχει σοκαριστεί και να τον διακατέχει μια ανασφάλεια σχετικά μη την πιθανότητα επανατραυματισμού.

Εαν ο τραυματισμός έχει ξανασυμβεί αυτός ο φόβος επανατραυματισμού θα αναπτυχθεί σε πολύ χειρότερο βαθμό. Αμφότερες περιπτώσεις θα αντιμετωπίσουν αρκετές δυσκολίες στη φάση επανεκπαίδευσης και επανένταξης στις δραστηριότητες.

Μερικά αναμενόμενα φαινόμενα είναι το έντονο άγχος, ο θυμός, η παραίτηση και η απαισιοδοξία.

Άρνηση της σοβαρότητας ή υπερεκτίμηση του τραυματισμού

Μια ακόμα συχνή συμπεριφορά έχει να κάνει με την άρνηση του ατόμου να παραδεχθεί την σοβαρότητα της κατάστασης του. Σε κάθε προσπάθεια του θεραπευτή να εξηγήσει τη σοβαρότητα του τραυματισμού ο ασθενής αντιδρά με θυμό, νεύρα, απαξίωση και αδιαφορία.

Αρκετοί ασθενείς δείχνουν μια διάθεση να »πάρουν» την κατάσταση στα χέρια τους (πχ να πραγματοποιήσουν μια κίνηση που δεν ενδείκνυται) και κινδυνεύει το θεραπευτικό πλάνο από πλήρη εκτροχιασμό εφόσον καραδοκεί ο κίνδυνος επανατραυματισμού.

Όμως και η αντίθετη περίπτωση όπου ο ασθενής »παραφουσκώνει» ένα απλό τραυματισμό είναι προβληματική.

Ο ασθενής αγνοεί την προτροπή του θεραπευτή για κίνηση και επαναφορά, το θεραπευτικό πλάνο καθυστερεί, χάνεται το κίνητρο και η εμπιστοσύνη και το αποτέλεσμα είναι καταθλιπτηκές συμπεριφορές εκ μέρους των ασθενών.

Και στις 2 παραπάνω συμπεριφορές σημαντικά αρνητικό ρόλο μπορεί να παίξει η υπερπληροφόρηση από το διαδίκτυο, κάτι που πρέπει ο θεραπευτής να ελέγξει.

6 τρόποι ψυχολογικής υποστήριξης

Είναι αυτονόητο πως αν τα συμπεριφορικά προβλήματα του ασθενούς είναι σημαντικά, θα πρέπει να ο θεραπευτής να συνεργαστεί με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία από το χώρο της ψυχικής υγείας.

Παρ’όλαυτα υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που μπορούν να ενταχθούν στο θεραπευτικό πλάνο και να λύσουν το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων.

Εκπαίδευση του ασθενούς

Ο ασθενής δεν θα πρέπει να ζει στην άγνοια. Είναι σημαντική ευθύνη του θεραπευτή να εξηγήσει τα πάντα σχετικά με τον τραυματισμό.

Τον τρόπο, τον μηχανισμό, τις συνέπειες, την ανατομική λειτουργία της περιοχής τραυματισμού αλλά και τον στόχο που περιγράφεται από την εύρυθμη λειτουργία της παθούσας περιοχής.

Εφόσον ο θεραπευτής καλύψει όλες τις απορίες θα έχει επιτύχει σε σημαντικό βαθμό και την αποτροπή υπερπληροφόρησης από το διαδίκτυο. Ο ασθενής θα έχει πλέον μια σταθερή εικόνα της αποκατάστασης, θα γνωρίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα με σαφήνεια και θα έχει τα σωστά κίνητρα.

Χτίσιμο εμπιστοσύνης

Χτίστε γέφυρες εμπιστοσύνης. Ο σημαντικότερος τρόπος είναι να είστε προσιτός.

Να ακούτε τις απορίες των ασθενών, να »βλέπετε» τις σκέψεις που κρύβονται πίσω από τις απορίες αυτές και να δίνετε με υπομονή και λεπτομέρεια τις απαραίτητες εξηγήσεις.

Τα προπλάσματα ανατομίας είναι ένας καταπλήκτικός τρόπος να εξηγείται στους ασθενείς αυτό που χρειάζεται χωρίς να »ξοδεύεται» χρόνο.

Μην ξεχνάτε πως πέρα από έναν τραυματισμό έχετε να διαχειριστείτε και έναν εγκέφαλο που σίγουρα επηρεάζει δραματικά την πορεία της αποκατάστασης. Αν ο ασθενής νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη θα εφαρμόσει ευκολότερα και πιο πιστά το θεραπευτικό σας πλάνο.

Θέστε στόχους

Το πλάνο αποκατάστασης πολλές φορές είναι μακρύ και επίπονο. Είναι σημαντικό να »τεμαχίσετε» το πλάνο, να θέσετε μικρούς στόχους και οι αυτοί να αποσκοπούν σε μεγαλύτερα αποτελέσματα-κίνητρα.

Έτσι ο ασθενής θα είναι πάντα ενεργός και θα διατηρείται το ενδιαφέρον του. Παρουσιάστε όλο το πλάνο εξαρχής και αν είναι εφικτό θέστε και ημερομηνίες-στόχους ώστε η θεραπεία να γίνει περισσότερο »περιπετειώδης» και τα αποτελέσματα να είναι επιβραβευτικά.

Η ψυχολογία του ασθενούς θα διατηρηθεί ψηλά και η θετική ενέργεια θα παραμένει σε όλη τη διάρκεια της αποκατάστασης.

Ενημερώστε το στενό οικογενειακό περιβάλλον

Η συμπεριφορά των ανθρώπων επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό και απο τον στενό οικογενειακό ή φιλικό κύκλο. Προσπαθήστε να διαδώσετε στον κύκλό αυτό τις σωστές πληροφορίες και εντολές.

Να είστε σαφείς και αυστηροί καθώς αρκετές φορές ο φόβος ή η ανασφάλεια ενός συγγενή επηρεάζει τον ασθενή και τελικά το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Βέβαια εαν έχετε ήδη δουλέψει σωστά το κομμάτι της εμπιστοσύνης και της ενημέρωσης ουσιαστικά θωρακίζετε το άτομο από παραπλευρές συμπεριφορές ή αχρείαστες πληροφορίες.

Εναλλακτικές λύσεις

Όπως είπαμε ο τραυματισμός και πιθανώς η »απώλεια» ορισμένων δραστηριοτήτων είναι στο επίκεντρο της σκέψης των ασθενών.

Θα αποτελέσει μεγάλη ανακούφιση εαν μπορέσετε να προτείνετε εναλλακτικές λύσεις και εργονομικές προσαρμογές τουλάχιστον για βασικές καθημερινές δραστηριότητες όπως το ντύσιμο, το μπάνιο, η τουαλέτα κλπ.

Το ίδιο σημαντικό είναι να παροτρύνετε τους ασθενείς να δοκιμάσουν και νέες ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που θα τονώσουν την αυτοπεποίθηση τους και θα αποκεντρικοποιήσουν τη σκέψη τους από τις »απώλειες».

Για παράδειγμα μπορείτε σε εναν αθλητή να προτείνετε να διαβάσει ορισμένα βιβλία ψυχολογίας ώστε να εκμεταλλευτεί το »χαμένο χρόνο» για προσωπική βελτίωση, η οποία θα τον βοηθήσει όταν επανέλθει στην άσκηση.

Ολιστική αντιμετώπιση

Οι εποχές που οι επαγγελματίες υγείας (ιατροί, φυσικοθεραπευτές κλπ) αντιμετώπιζαν τον ασθενή σαν εναν ακόμα »τοπικό τραυματισμό» έχουν περάσει ανεπιστρεπτεί.

Στη διάρκεια της θεραπείας δείτε τον ασθενή σαν ολοκληρωμένη οντότητα.

Συζητείστε μαζί του σχετικά με τους προβληματισμούς του, διερευνήστε διακριτικά το παρελθόν του και σκεφτείτε σφαιρικά.

Γιατί δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως ο τραυματισμός μπορεί εύκολα να ιαθεί αλλά το νευρικό σύστημα και ο εγκέφαλος είναι μια διαφορετική περίπτωση και κάθε ασθενής είναι πολύ διαφορετικός.

Επομένως και 2 φαινομενικά ίδιοι τραυματισμοί ίσως χρειάζονται διαφορετική αντιμετώπιση και διαχείριση.

Μοροχλιάδης Στέφανος

Φυσικοθεραπευτής PT,MT,RFL, Formthotics specialist