Κατακλίσεις - Τι είναι; Υπάρχει πρόληψη και θεραπεία;

Γράφει ο Μοροχλιάδης Στέφανος, Medical Social & Digital Marketeer της Healthaction

Τι είναι οι κατακλίσεις;

Οι κατακλίσεις είναι ανοιχτές πληγές/δερματικοί τραυματισμοί που δημιουργούνται εξαιτίας της συνεχόμενης και παρατεταμένης πίεσης.

Μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε παραμείνει σε ακινησία στο κρεβάτι ή σε καθιστή θέση για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Φυσικά οι πιο ηλικιωμένοι άνθρωποι, άτομα με δερματική ευαισθησία ή άτομα με συγκεκριμένες παθήσεις (πχ διαβήτης) έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν κατακλίσεις νωρίτερα και σοβαρότερα.

Κατακλίσεις - Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα;

Οι κατακλίσεις μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος υποστεί παρατεταμένη πίεση. Ωστόσο τα ανατομικά σημεία του σώματος που περιλαμβάνουν έντονη οστική παρουσία με οστικές προεξοχές, όπως πχ οι αστράγαλοι, οι αγκώνες, τα ισχία και η βάση της σπονδυλικής στήλης, είναι σαφώς πιο επιρρεπή σε κατακλίσεις.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά, αλλά αυτή η εξέλιξη μπορεί να είναι αργή ή και ραγδαία, ανάλογα τον οργανισμό και τις δερματικές ανοχές. Μερικές φορές μπορεί να δούμε ανοιχτή κατάκλιση σε μερικές μόλις ώρες ακινησίας!

Πρώιμα συμπτώματα

Τα συμπτώματα που θα παρατηρήσουμε πρώτα στις κατακλίσεις είναι τα εξής:

• Μέρος του δέρματος αποχρωματίζεται ή αλλάζει χρώμα. Σε ανθρώπους με λευκό δέρμα θα παρατηρήσουμε μια ερυθρότητα (κοκκινίλα) ενώ σε πιο σκουρόχρωμα δέρματα θα παρατηρήσουμε σημεία με μωβ ή μπλε χρώμα
• Τα σημεία με την διαφοροποίηση χρώματος, δεν ‘ασπρίζουν’ αν τα πιέσουμε με το δάκτυλο, αλλά διατηρούν την διαφοροποιημένη χρωματική τους μορφή.
• Μέρος του δέρματος είναι πιο θερμό ή δίνει μια σπογγώδη αίσθηση ή δίνει μια αίσθηση σκληρότητας συγκριτικά με την γύρω περιοχή
• Μπορεί να υπάρχει τοπική ενόχληση, πόνος, φαγούρα ή αίσθηση μουδιάσματος. Αυτά τα συμπτώματα πρέπει να τα αναφέρει ο ασθενής και είναι καλό να τα ρωτάμε αν πρόκειται πχ για άτομο με άνοια ή με δυσκολία ομιλίας. 

Οι κατακλίσεις σε αυτό το πρώιμο στάδιο είναι συνήθως εύκολα αντιμετωπίσιμες, και θα ακούσετε τον ιατρό να τις αναφέρει ως κατάκλιση 1ου βαθμού.

Προχωρημένα συμπτώματα

Αρκετές φορές λόγω άγνοιας, έλλειψης ενημέρωσης, εξαιρετικά ιδιαίτερης τραυματικής κατάστασης(πχ πολυτραυματίας που δεν πρέπει να κινηθεί καθόλου) ή και (δυστυχώς) αδιαφορίας, οι κατακλίσεις 1ου βαθμού εξελίσσονται σε προχωρημένες καταστάσεις.

Αν και το δέρμα μπορεί να έχει σχετικές αντοχές, τελικά η παρατεταμένη πίεση μπορεί να οδηγήσει σε:

• Μια επιφανειακά ανοιχτή πληγή, δηλαδή κατακλίσεις 2ου βαθμού

• Μια βαθειά πληγή που μπορεί να διαρρήξει πολλαπλά επιδερμικά στρώματα, δηλαδή κατακλίσεις 3ου βαθμού

• Μια εξαιρετικά βαθειά και μεγάλη ανοικτή πληγή που μπορεί να αποκαλύπτει ακόμα και μυϊκό ιστό ή οστά. Εδώ αναφερόμαστε στην τελική μορφή 4ου βαθμού κατάκλιση.

Πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια;

Εφόσον βρίσκετε σε χώρο νοσοκομείου ή δέχεστε καθημερινή ιατρική φροντίδα θα πρέπει να αναφέρετε οποιαδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα που αναφέραμε, το συντομότερο δυνατόν!

Όσο νωρίτερα, τόσο πιο εύκολα και δίχως ταλαιπωρία θα μπορέσετε να αναστρέψετε την κατάσταση.

Αν δείτε πχ μια μικρή κοκκινίλα το απόγευμα της μια μέρας και το αγνοήσετε, μπορεί να ξυπνήσετε το επόμενο πρωί και ήδη να έχετε περάσει σε μια κατάκλιση 2ου και άνω βαθμού.

Επομένως όταν έχουμε άτομο σε ακινησία είναι χρέος μας (συγγενείς, ιατρικό προσωπικό) να ελέγχουμε τακτικά για συμπτώματα και να αναφέρουμε την ΠΑΡΑΜΙΚΡΗ διαφοροποίηση στην αίσθηση, την όψη ή την μορφή του δέρματος των περιοχών που υπόκεινται συνεχή πίεση.

Είναι επικίνδυνες για τη ζωή οι κατακλίσεις;

Οι κατακλίσεις, ως ανοικτές πληγές, μπορεί να μολυνθούν. 

Σε αυτή την περίπτωση ενημερώστε επειγόντως τον ιατρό όταν δείτε:

• Έντονη χρωματική αλλαγή στο δέρμα ή φλεγμονή

• Πύον να βγαίνει από την πληγή

• Κρύο δέρμα και ταχυπαλμίες

• Έντονο πόνο που χειροτερεύει

• Πυρετό

Εφόσον η μόλυνση δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να προκληθούν έντονες επιπλοκές (συνδυαστικά και με άλλα πιθανά συνοδά προβλήματα), τοπικές νεκρώσεις, σήψη ή ακόμα και κίνδυνος για τη ζωή του ατόμου!

Κατακλίσεις και θεραπεία

Η θεραπευτική αντιμετώπιση στις κατακλίσεις εξαρτάται από την σοβαρότητα της κατάστασης.

Για μερικά άτομα μπορεί απλά να χρειαστεί η χρήση επιθεμάτων και spray μαζί με αντισηψία και φυσικά χρόνος.

Για άλλα άτομα είναι πιθανό μια προχωρημένη ή μολυσμένη κατάκλιση να γίνει η αιτία ακόμα και για σημαντικές επιπλοκές, πολλές φορές επικίνδυνες για τη ζωή του ατόμου.

Οι τρόποι να σταματήσουμε την εξέλιξη των κατακλίσεων και να τις βοηθήσουμε να θεραπευτούν είναι :

• Εφαρμογή ειδικών επιθεμάτων (urgoclean) και ειδικού υγρού αντισηπτικού (lavanid) για καθαρισμό της περιοχής από τα νεκρά κύτταρα και τις εκκρίσεις, καθώς και αντισηψία 

• Συχνή αλλαγή θέσης ώστε να αιματώνονται σωστά όλα τα σημεία του δέρματος και να μην υπόκεινται σε πολύωρες πιέσεις

• Εφαρμογή ειδικών επιθεμάτων για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επούλωση της περιοχής. 

• Χρήση ειδικών στρωμάτων αφρού ή δυναμικών στρωμάτων αέρα που αλλάζουν τακτικά τις πιέσεις στο άτομο που είναι σε κατακλινή θέση.

• Εφαρμογή ειδικής διατροφής ώστε να βοηθηθεί ο οργανισμός στην δερματική επούλωση και το κλείσιμο της πληγής (ρωτήστε τον ιατρό σας)

• Εφόσον χρειαστεί, ο γιατρός μπορεί να ακολουθήσει μια χειρουργική διαδικασία καθαρισμού της περιοχής από το νεκρό ιστό ώστε να εκκινήσει η διαδικασία επούλωσης.

• Λάβετε υπ’ όψιν πως επειδή οι κατακλίσεις ΔΕΝ μπορούν να συρραφτούν εξαιτίας του κινδύνου νέκρωσης και σήψης, χρειάζονται συνήθως μεγάλη προσπάθεια και αρκετό χρόνο μέχρι να επουλωθούν εντελώς. 

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν κατακλίσεις;

Ο οποιοσδήποτε μπορεί να εμφανίσει κατακλίσεις, ωστόσο οι ακόλουθες κατηγορίες ατόμων είναι σαφώς πιο επιρρεπείς:

• Άτομα άνω των 70 – τα ηλικιωμένα άτομα, ειδικά εξαιτίας της δυσκολίας στην κίνηση μπορεί να παραμείνουν στην ίδια θέση για πολλές ώρες, προκαλώντας πιεστικά φαινόμενα και κατακλίσεις. Σε συνδυασμό με το ταλαιπωρημένο και αφυδατωμένο δέρμα είναι νο1 υποψήφιοι για κατακλίσεις  

• Άτομα που είναι κλινήρη εξαιτίας σοβαρής κατάστασης υγείας (πχ άτομα σε εντατικές) ή μετεγχειρητικά περιστατικά που πρέπει να παραμείνουν στο κρεβάτι για μέρες.

• Άτομα με παράλυση, μερική ή ολική, που αδυνατούν να κινηθούν χωρίς βοήθεια

• ‘Άτομα με παχυσαρκία ή/και τεράστιο ποσοστό καθιστικής ζωής

• Άτομα με προβλήματα στο ουροποιητικό σύστημα ή φαινόμενα αφυδάτωσης

• ‘Άτομα με φτωχή διατροφή 

• Άτομα με παθήσεις που επηρεάζουν την αιματική κυκλοφορία ή την σωματική κίνηση όπως: διαβήτης, σκλήρυνση κατά πλάκας, περιφερική αρτηριοπάθεια, Parkinson, καρδιακή ανεπάρκεια κλπ  

Κατακλίσεις και πρόληψη

Ορισμένες φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να προλάβει κάποιος τη δημιουργία κατακλίσεων αλλά υπάρχει μια σειρά δράσεων για την μέγιστη δυνατή πρόληψη.

Αυτές οι δράσεις είναι: 

• Συχνή αλλαγή θέσεων. Αν ο ασθενής αδυνατεί να αλλάξει θέση, τότε κάποιος επαγγελματίας υγείας ή συγγενής πρέπει τακτικά (πχ κάθε 1-2 ώρες) να αλλάζει θέση στο σώμα του ασθενούς

• Τακτικός έλεγχος των συμπτωμάτων για κατακλίσεις που προαναφέραμε. Καθώς γιατροί και νοσηλευτές δεν μπορούν να είναι μαζί με τον ασθενή κάθε λεπτό, ο τακτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται και από τους ανθρώπους που φροντίζουν τον ασθενή.  

• Σωστός καθαρισμός των περιοχών που υπόκεινται σε πίεση, αλλά και γενικώς του σώματος. Υπολείμματα ακαθαρσιών και κακή υγιεινή είναι επιβαρυντικοί παράγοντες για το δέρμα και ευνοούν τις κατακλίσεις. 

• Σωστή, ισορροπημένη διατροφή. Το σώμα ανταποκρίνεται πολύ καλύτερα όταν η διατροφή είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία. Επίσης η καλή ενυδάτωση παίζει καταλυτικό ρόλο, καθώς ένα αφυδατωμένο δέρμα είναι πολύ πιο ευαίσθητο στις κατακλίσεις.

• Διακοπή καπνίσματος – το κάπνισμα προκαλεί αφυδάτωση, κακή κυκλοφορία αίματος και αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης κατάκλισης. Η διακοπή του είναι παράγοντας πρόληψης.