Γιατί ο εγκέφαλος δεν έχει αισθητήρες πόνου;

Πώς χειρουργείται ο εγκέφαλος;

Τα περισσότερα χειρουργεία πραγματοποιούνται υπό την επήρεια αναισθητικών φαρμάκων, ώστε οι ασθενείς να μην αισθάνονται τον πόνο. Όμως, όπως αναφέρει και η έκφραση, τα χειρουργεία εγκεφάλου χωρίς αναισθησία, λειτουργούν διαφορετικά.

Οι ασθενείς σε αυτά τα χειρουργεία βρίσκονται σε αναισθησία κατά τη διάρκεια της διάνοιξης και της επανασυγκόλησης του κρανίου, όχι όμως στο ενδιάμεσο!

Έτσι οι χειρουργοί μπορούν να έχουν μια καλύτερη χαρτογράφηση του εγκεφάλου, με απευθείας λήψη αντιδράσεων από τον ασθενή. Επίσης είναι πολύ πιο εύκολο να διαφοροποιηθεί η υγιής περιοχή του εγκεφάλου από εκείνη που πραγματικά πρέπει να χειρουργηθεί ή αφαιρεθεί (πχ ένας όγκος).

Τελικά μειώνεται κατά πολύ το ρίσκο να δημιουργηθούν αισθητικά ή κινητικά προβλήματα εξαιτίας μια άνευ λόγου εκτεταμένης χειρουργικής παρέμβασης στον εγκέφαλο.

Ενώ μια τέτοια χειρουργική διαδικασία ακούγεται πραγματικά απίστευτη, είναι δυνατή χάρη στην απουσία αισθήτηρων πόνου στον εγκέφαλο. Οι ασθενείς που υπόκεινται σε ένα χειρουργείο εγκεφάλου δεν νιώθουν τον πόνο κατά την επαφή των χειρουργικών εργαλείων με την ουσία του εγκεφάλου.

Μάλιστα οι ασθενείς μπορεί να απαντούν σε ερωτήσεις, να κινούν ένα μέλος ή ακόμα και να παίζουν ένα μουσικό όργανο, προκειμένου να βοηθηθεί η όλη διαδικασία.

Τι είναι οι αισθητήρες πόνου; (nociceptors)

Οι αισθητήρες πόνου είναι νευρώνες ή νεύρα που απαντούν σε εξωτερικά ερεθίσματα με την αίσθηση του πόνου. Τέτοια εξωτερικά ερεθίσματα είναι αυτά που απειλούν την ομοιόσταση, την ακεραιότητα ή και την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπινου σώματος όπως πχ είναι ένα χτύπημα, μια ακραία θερμοκρασία, μια έντονη πίεση κλπ. Ουσιαστικά οι αισθητήρες πόνου είναι εκεί ώστε να μας προστατεύουν από επικίνδυνες καταστάσεις.

Αισθητήρες πόνου έχουμε σε διάφορα σημεία του σώματος. Κάποιοι μπορεί να εντοπιστούν στα εσωτερικά όργανα, γνωστοί και ως visceral nociceptors, αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται σε πιο επιφανειακές δομές όπως η περιτονία, το δέρμα, οι μύες κλπ.

Ο πόνος δεν είναι ένα αντικειμενικό αίσθημα που απλά νιώθουμε όταν ενεργοποιείται ένας αισθητήρας πόνου από ένα εξωτερικό ερέθισμα. Επειδή στην πραγματικότητα ο εγκέφαλος λαμβάνει το σήμα από τον υποδοχέα και στον εγκέφαλο γίνεται η αποκρυπτογράφηση και έκφραση του πόνου, το τελικό αίσθημα πόνου μπορεί να επηρεαστεί από συναισθήματα, ψυχολογική κατάσταση, προηγούμενες εμπειρίες ή ακόμα και από κοινωνικές νόρμες. Επομένως κάθε άτομο βιώνει εντελώς διαφορετικά τον πόνο από την ίδια ακριβώς γενεσιουργό αιτία!

Κλασσικό παράδειγμα είναι τα παιδιά που βιώνουν πολύ πιο έντονα τον πόνο όταν είναι παρόντες οι γονείς, ενώ μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τον πόνο όταν είναι μόνα τους ανάμεσα σε συνομήλικους τους. Ή και το αντίθετο.

Έχει ο εγκέφαλος αισθητήρες πόνου;

Ο εγκέφαλος δεν έχει αισθητήρες πόνου. Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει στο γιατί. Φαίνεται πώς η ισχυρή προστασία από τις περιφερικές δομές, όπως πχ οι μήνιγγες και το κρανίο, δεν γέννησε την εξελικτική ανάγκη για δημιουργία αισθητήρων πόνου στον εγκέφαλο.

Πράγματι το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, οι μήνιγγες και το πολύ σκληρό κρανίο που περιβάλλουν τον εγκέφαλο φαίνεται να παρέχουν μια επαρκή προστασία στον πολύτιμο εγκέφαλο. Μάλιστα όλα αυτά τα προστατευτικά στρώματα γύρω από τον εγκέφαλο διαθέτουν κανονικότατους αισθητήρες πόνου ώστε να προειδοποιούν για επικίνδυνες καταστάσεις πολύ πριν η ‘βλάβη’ φτάσει στον εγκέφαλο μας.

Εγκέφαλο και πόνος: Μια σχέση οξύμωρη.

Το οξύμωρο που ισχύει είναι πως ενώ ο εγκέφαλος δεν πονάει, είναι το μόνο όργανο του σώματος που μπορεί να μας κάνει να πονέσουμε! Όπως προείπαμε όλα τα ερεθίσματα πόνου από την περιφέρεια μεταβιβάζονται σε κέντρα του εγκεφάλου και εκεί γίνεται η απόδοση της αίσθησης του πόνου που τελικά νιώθουμε.

Το είδος, η ένταση, η διάρκεια και η τοποθεσία αίσθησης του πόνου είναι αποκλειστική ευθύνη του εγκεφάλου!

Το ακόμα πιο περίεργο είναι πως πολλές φορές μπορεί να πονάμε χωρίς να υπάρχει πραγματικό μηχανικό ερέθισμα ή και αντίθετα μπορεί να σταματήσει ο πόνος με τη χρήση μια 'ψεύτικης' θεραπείας τύπου placebo!

Γιατί έχουμε πονοκεφάλους αφού ο εγκέφαλος δεν έχει αισθητήρες πόνου;

Ο εγκέφαλος μπορεί να μην έχει αισθητήρες πόνου, όμως όλες οι δομές που τον περιβάλλουν, συμπεριλαμβανομένων και των αγγείων, μυών, νεύρων σε λαιμό και πρόσωπο, μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση του πονοκεφάλου.

Επομένως στον πονοκέφαλο, δεν πονάει ο εγκέφαλος αλλά τα περιφερικά ανατομικά στοιχεία.