Manual Therapy - Τι μπορεί να θεωρηθεί ως θεραπεία με τα χέρια;

Γράφει ο Μοροχλιάδης Στέφανος, Medical Social & Digital Marketeer της Healthaction

Τι είναι το Manual Therapy;

Το Manual therapy ή αλλιώς η θεραπεία με τα χέρια, είναι ένα σύνολο τεχνικών υψηλής εξειδίκευσης.

Εμπεριέχει την άμεση επαφή των χεριών του θεραπευτή με τον ασθενή με απώτερο σκοπό την επίδραση σε νευρο-μυοσκελετικές συνθήκες ή ακόμα και λεμφολογικές καταστάσεις.

Οι τεχνικές manual therapy έχουν αναπτυχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια καθώς η έρευνα, ο κλινικός συλλογισμός αλλά και η εμπειρία των θεραπευτών έχουν αποφέρει σημαντική γνώση και evidence based πρακτικές.

Ωστόσο όταν μιλάμε για Manual therapy συνήθως αναφερόμαστε στους χειρισμούς mobilization και manipulation, κάτι το οποίο είναι λάθος καθώς όπως θα δούμε παρακάτω στις τεχνικές θεραπείας με τα χέρια υπάρχει μια τεράστια γκάμα επιλογών.

• Κλασσικό Orthopedic Manual Therapy (OMT)
• Myofascial Release
• Muscle Energy Technique (MET)
• Neural Tissue Tension Techniques (Νευροδυναμικές τεχνικές)
• Positional Release Therapy
• Οστεοπαθητική
• Κρανιοιερή Θεραπεία (Craniosacral Therapy)
• Σπλαχνική κινητοποίηση (Visceral Mobilization)
• Θεραπευτική μάλαξη και deep tissue massage
• Manual Lymphatic Drainage (MLD)
• Kinematic Taping
• Θεραπευτικές διατάσεις
• Proprioceptive Neuromuscular Facilitation (PNF)
• Manual Traction
• Trigger Point Therapy
• Instrument-Assisted Soft Tissue Massage (IASTM)
• Dry Needling

Κλασσικό Orthopedic Manual Therapy (OMT)

Οι ορθοπεδικοί χειρισμοί manual therapy με mobilization και manipulation είναι σαφώς η βασική και πιο γνωστή μέθοδος manual therapy.

Με βασικές σχολές τις Maitland, Kalteborn και Mulligan καθώς και ένα πλαίσιο αναλυτικού κλινικού συλλογισμού, ο θεραπευτής κινητοποιεί, άλλες φορές ήπια και άλλες φορές με HVLA, με απώτερο σκοπό την επαναφορά στην πλήρη λειτουργικότητα των αρθώσεων και την αύξηση της τροχιάς κίνησης.

Η μέθοδος OMT απαιτεί εξαιρετική γνώση ανατομίας, φυσιολογίας, κινησιολογίας, κλινικού συλλογισμού, παθήσεων και συμπτωματολογίας.

Το OMT περιλαμβάνει μια τεράστια γκάμα θέσεων, κινητοποιήσεων και βαθμών παρέμβασης ανάλογα με το άτομο, την ανατομική δομή παρέμβασης, το επιθυμητό αποτέλεσμα ακόμα και τη βιοψυχοκοινωνικό προφίλ του ασθενούς.

Οι ασθενείς έχουν συνδυασει το OMT Manual Therapy με το γνωστό κρακ των αρθρώσεων, κάτι το οποίο είναι λάθος και το εξηγούμε αναλυτικά στο άρθρο μας εδώ.

Περιτονιακή απελευθέρωση (Myofascial Release)

Η περιτονία είναι ο ινώδης συνδετικός ιστός που περιβάλλει τους μύες, τα αγγεία, τα όργανα και τα νεύρα, δίνοντας ουσιαστικά στο σώμα προστασία και στήριξη.

Η περιτονία είναι ουσιαστικά κατασκευασμένη από στενά δομημένες δεσμίδες κολλαγόνου. Κάποιες κατασκευές περιτονίας είναι πιο σταθερές και υποστηρικτικές ενώ σε άλλα σημεία θα συναντήσουμε περιτονιακά τμήματα με τάση για ολίσθηση και κίνηση.

Αυτά τα πιο κινητικά τμήματα της περιτονίας πολλές φορές και για διάφορούς λόγους μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη και δυσλειτουργική κινητικότητα.

Οι τεχνικές περιτονιακής απελευθέρωσης είναι τεχνικές manual therapy που επαναφέρουν την περιτονιακή κινητικότητα σε φυσιολογικά επίπεδα.

Το Myofascial Release χρησιμοποιεί στοχευμένες, σχετικά ήπιες και πιεστικές κινήσεις ώστε να κινητοποιήσει τον συνδετικό ιστό, να χαλαρώσει μύες που είναι σε παρατεταμένη σύσπαση και να αυξήσει την αιματική ροή καθώς την οξυγόνωση στους ιστούς της περιοχής.

Μάθετε περισσότερα για το Myofascial Release στο σχετικό βιβλίο εδώ.

Muscle Energy Techniques (MET)

Όταν μια άρθρωση είναι υποκινητική και δυσλειτουργική, οι τεχνικές Muscle Energy μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά αποτελεσματικές.

Ο θεραπευτής τοποθετεί τον ασθενή σε ειδικές θέσεις και με κατάλληλους χειρισμούς μπορεί να χαλαρώσει το μυοπεριτονιακό σύστημα της περιοχής, αυξάνοντας σημαντικά την κινητικότητα των τοπικών, αλλά και πιο απομακρυσμένων αρθρώσεων.

Οι ήπιες ισομετρικές συσπάσεις και οι τεχνικές επιμήκυνσης των μυών είναι τα κλειδιά των Muscle Energy Techniques.

Οι τεχνικές προσομοιάζουν αρκετά με τις θεραπευτικές διατάσεις, αλλά οι ειδικές θέσεις τοποθέτησης είναι που κάνουν τη μεγάλη διαφορά.

Νευροδυναμικές τεχνικές (Neural Tissue Tension Techniques)

Το σώμα μας έχει 60χλμ νευρικού ιστού, ο οποίος στέλνει αδιάλειπτα νευρικά σήματα προς τον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό αλλά και την περιφέρεια.

Τα νεύρα καλύπτονται για προστασία από συνδετικό ιστό και ουσιαστικά κινούνται και ολισθαίνουν μέσα σε αυτά τα κανάλια συνδετικού ιστού, ακολουθώντας τις κινήσεις του σώματος μας.

Όταν ένα νεύρο ‘κολλήσει’ και σταματήσει να κινείται φυσιολογικά είναι πολύ πιθανόν να αρχίσει να στέλνει ερεθίσματα πόνου στον εγκέφαλο ή μπορεί απλά να μειώσει την μυοσκελετική κινητικότητα του σημείου στο οποίο βρίσκεται ώστε να προστατέψει την ακεραιότητα του.

Οι νευροδυναμικές τεχνικές ουσιαστικά επαναφέρουν την φυσιολογική νευρική ολίσθηση. Είναι κινητοποίηση νευρικού ιστού και αρκετές φορές είναι η λύση σε επώδυνα μυοσκελετικά σύνδρομα, στα οποία δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα οι γνωστές τεχνικές αρθρικής κινητοποίησης.

Οι νευροδυναμικές κινητοποιήσεις γίνονται με ειδικούς χειρισμούς, σε ειδικές θέσεις και με καλή γνώση της πορείας του νευρικού ιστού.

Δες σε εμάς το μοναδικό βιβλιο νευροδυναμικων τεχνικών εδώ

Positional Release Therapy

Όταν ο ασθενής έχει μυϊκό σπασμό ή κάποιος μύς του είναι σε βράχυνση, τότε οι θέσεις του positional release therapy μπορεί να κάνουν θαύματα.

Η καθοδήγηση από τον θεραπευτή με εντολές για συσπάσεις, χαλαρώσεις και συγχρονισμένες αναπνόες θα φέρουν το μυ σταδιακά σε χαλάρωση και επιμήκυνση.

Το positional release μπορεί να συνδυαστεί με τις κλασσικές τεχνικές του OMT και να δώσει επιπλέον λύσεις σε υποκινητικές αρθρώσεις.

Δες το σχετικό βιβλίο της τεχνικής εδώ

Οστεοπαθητική

Στην Οστεοπαθητική η διάγνωση και θεραπεία βασίζονται στην επαφή με τα χέρια.

Λαμβάνοντας υπόψη την αλληλεπίδραση μεταξύ εγκεφάλου και σώματος, η Οστεοπαθητική εμβανθύνει στην δομική και λειτουργική ακεραιότητα του σώματος και την εσωτερική τάση του για αυτοϊαση.

Με την εφαρμογή μεγάλου εύρους χειροθεραπευτικών (manual therapy) τεχνικών οι οστεοπαθητικοί θεραπευτές βελτιώνουν τη φυσιολογική λειτουργία και υποστηρίζουν την ομοιόσταση, που διαταράσσεται από σωματικές δυσλειτουργίες (σωματικό πλαίσιο), οφειλόμενες σε διαταραγμένη λειτουργία των σχετικών μερών του σωματικού συστήματος (σκελετικές, αρθρικές και μυοπεριτοναϊκές κατασκευές και συσχετιζόμενες αγγειακές, λεμφικές και νευρικές δομές).

Οι οστεοπαθητικοί θεραπευτές κατανοώντας την σχέση μεταξύ δομής και λειτουργίας επιτυγχάνουν την ανάπτυξη των ικανοτήτων αυτοελέγχου και αυτοΐασης του σώματος.

Η ολιστική προσέγγιση βασίζεται στη θεώρηση ότι το ανθρώπινο ον αποτελεί μία δυναμική λειτουργική μονάδα στην οποία αφενός όλα τα μέρη αλληλοσυσχετίζονται αφετέρου διαθέτει δικούς του μηχανισμούς αυτοελέγχου και αυτοΐασης.

Στην Ελλάδα υπάρχει η επίσημη Οστεοπαθητική Σχολή Γερμανίας που θα βρείτε εδώ από την Epimorfosis

Επίσης στη Healthaction θα βρείτε τα περισσότερα βιβλία οστεοπαθητικής εδώ

Κρανιοϊερή Θεραπεία (Craniosacral Therapy)

Το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι ουσιαστικά ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός. Εξαιτίας της σημαντικότητας τους ως όργανα, περιβάλλονται και προστατεύονται από υγρά και μεμβράνες.

Όταν οι προστατευτικές μεμβράνες έχουν παραπάνω τάση από την φυσιολογική, τότε μπορεί και τα προστατευτικά υγρά να μην έχουν την ανάλογη φυσιολογική ροή.

Σε αυτή την περίπτωση αρχίζει μια δυσλειτουργία στην φυσιολογική ολίσθηση των μεμβρανών μέσα στα υγρά, προκαλώντας συχνά έντονο πονοκέφαλο και πόνο κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης, στο τμήμα που βρίσκεται ο νωτιαίος μυελός.

Η κρανιοϊερή θεραπεία βασίζεται στην κατάλληλη απαλή τοποθέτηση των χεριών του θεραπευτή στα δυσλειτουργικά σημεία και στην εξάσκηση της ανάλογης πίεσης. Έτσι επέρχεται χαλάρωση της τάσης, βελτίωση της ροής των υγρών και της κίνησης των μεμβραβών και τελικά αποσυμφόρηση του νευρικού συστήματος και αυτοθεραπεία.

Σπλαχνική κινητοποίηση

Η σπλαχνική κινητοποίηση είναι ένα πολύ εξειδικευμένο είδος manual therapy που βοηθά στην απελευθέρωση της περιτονιακής τάσης και της τάσης εν τω βάθει ιστών ενώ παράλληλα βοηθά στην επαναφορά των οργάνων σε πιο φυσιολογικές θέσεις.

Μετεγχειρητικά περιστατικά, γυναίκες μετά την εγκυμοσύνη, άτομα με φτωχή εργονομία ή μειωμένη κινητικότητα στην καθημερινότητα, άτομα με μυικές ανισορροπίες κλπ μπορεί να να δούν δραματική βελτίωση των επώδυνων συνδρόμων τους αλλά και της σπλαχνικής τους λειτουργίας.

Ο θεραπευτής με ειδικές θέσεις και τεχνικές, μπορεί να φτάσει σε βαθύτερους ιστούς και όργανα με τα χέρια του, να αντιληφθεί πιθανές αλλαγές σε θέσεις/τάσεις και να βοηθήσει με εξειδικεύμένες κινήσεις σε θεραπευτικές αλλαγές.

Μάθε σπλαχνική κινητοποίηση με το βιβλίο εδώ

Θεραπευτική μάλαξη και Deep Tissue massage

Πολλοί φυσικοθεραπευτές ενοχλούνται όταν η φυσικοθεραπεία ταυτίζεται με τη μάλαξη και δικαίως.

Η φυσικοθεραπεία είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκή ιατρική εξειδίκευση με πολύ περισσότερες εφαρμογές από μια απλή μάλαξη.

Ωστόσο η θεραπευτική μάλαξη μπορεί να παίξει σημαντικότατο ρόλο ως τμήμα μιας γενικότερης θεραπευτικής παρέμβασης.

Φυσικά και συγκαταλέγεται στις θεραπευτικές παρεμβάσεις με τα χέρια και θεωρείται τεχνική manual therapy με τη γενικότερη έννοια του όρου.

Μια στοχευμένη θεραπετική μάλαξη θα χαλαρώσει τον ασθενή και το μυϊκό του σύστημα, θα προετοιμάσει το σώμα για τις τεχνικές κινητοποίησης που θα ακολουθήσουν και θα ενεργοποιήσει τόσο υποδοχείς αναλγησίας όσο και μυοπεριτονιακές κινητοποιήσεις.

Δες εδώ το βιβλίο μάλαξης που έχει γραφτεί για φυσικοθεραπευτές.

Λεμφική παροχέτευση με τα χέρια (Manual Lymphatic Drainage)

Οι τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης με τα χέρια είναι ένα είδος manual therapy επίσης. Αν και οι τεχνικές MLD χρησιμοποιούνται κατεξοχήν από φυσικοθεραπευτές για το λεμφοίδημα, στην πραγματικότητα οι τεχνικές αυτές είναι εξαιρετικές για οποιονδήποτε ασθενή έχει οίδημα.

Πχ σε ένα μετεγχειρητικό περισταστικό γόνατος οι τεχνικές MLD μπορεί να διευκολύνουν πολύ το λεμφικό σύστημα να αποβάλλει το οιδηματικό υγρό, διευκολύνοντας τις υπόλοιπες θεραπευτικές παρεμβάσεις, αυξάνοντας την τροχιά κίνησης και μειώνοντας το χρόνο αποκατάστασης.

Μάθε τα πάντα για το λεμφικό οίδημα και τους χειρισμούς MLD στο βιβλίο των εκδόσεων μας εδώ.

Kinematic Taping

Αν και δεν είναι ακριβώς μια θεραπευτική διαδικάσια που γίνεται με τα χέρια πάνω στον ασθενή, είναι μια τεχνική που διευκολύνει σημαντικά την αναλγησία, την τροχιά κίνησης και την διατήρηση των θεραπευτικών παρεμβάσεων που επιτύχαμε με όλες τις προηγούμενες μεθόδους Manual Therapy.

Αν και οι έρευνες δεν είναι ακόμα εξαιρετικά πειστικές για την αποτελεσματικότητα του kinematic taping, η εμπειρία ασθενών και φυσικοθεραπευτών είναι άκρως θετική.

Έτσι η εφαρμογή kinematic taping μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στον θεραπευτικό αντίκτυπο των τεχνικών manual therapy.

Εξαλλου το kinematic taping μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και για την επιτάχυνση απομάκρυνσης του οιδήματος! (με ειδική τεχνική τοποθέτησης)

Ξεκίνα τη μελέτη του kinematic taping από εδώ

Θεραπευτική διάταση (Manual Stretching)

Οι κοινές διατάσεις είναι γνωστές για την ιδιότητα τους να επαναφέρουν τους μύες σε φυσιολογικό μήκος, αυξάνοντας την τροχιά κίνησης. Οι θεραπευτικές διατάσεις πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα, καθώς εφαρμόζονται εξειδικευμένα για κάθε μυοσκελετικό πρόβλημα, με τη βοήθεια του θεραπευτή ο οποίος ορίζει με τα χέρια του τη θέση, την κατεύθυνση και το βαθμό της διάτασης. Είναι θεραπεία με τα χέρια και μπορούμε να την εντάξουμε στις θεραπείες manual therapy.

Έχουμε το μοναδικό βιβλίο που έχει γραφτεί για τις θεραπευτικές διατάσεις και θα το βρείς εδώ.

Proprioceptive Neuromuscular Facilitation (PNF)

Η μέθοδος PNF συνδυάζεται άψογα με τις θεραπευτικές διατάσεις που είδαμε πιο πάνω.

Έχει νευροφυσιολογική βάση και με κατάλληλες συσπάσεις και χαλάσεις των μυών σε συγκεκριμένους χρόνους και θέσεις, μπορεί να αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα όσον αφορά την μυϊκή χαλάρωση και την επαναφορά της τροχιάς κίνησης.

Manual Traction

Το manual therapy φυσικά περιλαμβάνει και τις έλξεις.

Με τα χέρια ή με ζώνες κινητοποίησης και σφήνες κινητοποίησης, οι τεχνικές έλξης είναι ένα πολύ σημαντικό θεραπευτικό κομμάτι καθώς κινητοποιεί και αποσυμπιέζει ανατομικές δομές όπως πχ η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Όπως και όλα τα παραπάνω, οι έλξεις γίνονται μετά από ενδελεχή κλινικό συλλογισμό και με βάση ένα αξιόπιστο θεραπευτικό πλάνο.

Trigger Point Therapy

Τα Trigger point είναι ευαίσθητα και επώδυνα μυοπεριτονιακά σημεία και εντοπίζονται είτε σε μυϊκό είτε σε περιτονιακό ιστό. Τεράστια πληροφορία για τα trigger points θα βρεις στο άρθρο μας εδώ.

Φυσικά εφόσον τα trigger point αντιμετωπίζονται και με τα χέρια, η Trigger point therapy είναι δικαιωματικά μια τεχνική manual therapy και μάλιστα με σημαντική καθημερινή και αποτελεσματική δράση.

Αν θες να διαβάσεις βιβλίο για trigger point therapies έχουμε εδώ.

Αν θες να ξεκουράσεις λιγάκι τους αντίχειρες σου έχουμε και το ειδικό εγκεκριμένο trigger point wood εδώ

Instrument-Assisted Soft Tissue Massage (IASTM)

Μπορεί να μην υπάρχει άμεση επαφή με τα χέρια, αλλά θεωρήσαμε το IASTM ως μια τεχνική που μπορεί να ενταχθεί σε ένα πλάνο θεραπείας manual therapy.

Με ειδικά εργαλεία από χειρουργικό ατσάλι και εξειδικευμένες τεχνικές, ουσιαστικά γίνεται κινητοποίηση της περιτονίας και των trigger point.

Οι έρευνες εχουν δείξει πως η σωστή εφαρμογή μπορεί να ενεργοποιήσει μηχανοϋποδοχείς ώστε να επιταχυνθεί η μικροϊνώδης αναπλαστική δραστηριότητα ενώ παράλληλα η αυξημένη αιμάτωση και οι νευροφυσιολογικές αλλαγές μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιδραστικές.

Για ενδιάμεσο υλικό ανάμεσα στο δέρμα και τα εργαλεία IASTM προτείνουμε την ειδική IASTM premium cream της Herodicus Care εδώ

Ξηρά βελόνα (Dry Needling)

Οι θεραπευτές που ασχολούνται με το manual therapy και είναι πιο έμπειροι, εχουν εντάξει τη μέθοδο dry needling στο θεραπευτικό τους σχήμα γιατί πολύ απλά τα αποτελέσματα είναι πολλές φορές εντυπωσιακά.

Ευαίσθητα trigger points, περιτονιακές ενοχλήσεις, επώδυνοι μύες και ερεθισμένα επώδυνα σημεία μπορεί να έρθουν σε αναλγησία σε εξαιρετικά σύντομο χρόνο δίνοντας χώρο και χρόνο στο θεραπεευτή για να εφαρμόσει mobilizations και manipulations με πολύ καλύτερα αποτελέσματα.

Η μέθοδος εξηγείται καταπλητικά στο βιβλίο εδώ

Αλλά είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η εφαρμογή dry needling πρέπει να εφαρμόζεται μόνο κατόπιν πιστοποίησης σε εξειδικευμένο σεμινάριο καθώς η χρήση βελόνας μπορεί να κρύβει κινδύνους τραυματισμού.

Τελικά τι να μάθω από όλα αυτά;

Το Manual therapy είναι ένα σύνολο θεραπευτικών παρεμβάσεων με τα χέρια. Σίγουρα η βασική και αναντικατάστατη μέθοδος που έχει ταυτιστεί με το manual therapy είναι το Orthopedic Manual Therapy με όλους τους γνωστούς χειρισμούς.

Ωστόσο αξίζει κάποιος να εκπαιδευτεί και σε όλες τις υπόλοιπες μεθόδους θεραπείας με τα χέρια, ώστε να έχει στα χέρια του ένα καταπληκτικό σύνολο θεραπευτικών παρεμβάσεων και εναλλακτικών/συμπληρωματικών επιλογών.

Τα εξαιρετικά βιβλία που υπάρχουν αποτελούν τη βάση για το σύγχρονο θεραπευτή που θέλει να εξελίσσεται και να εξειδικεύεται. Τα σεμινάρια που οργανώνονται πλέον από διάφορους φορείς είναι το επόμενο βήμα για να αποκτήσει κάποιος δικαιωματικά και πιστοποιημένα τον τίτλο του Manual Therapist.