Πόνος – Τι πρέπει να σκεφτούμε πριν τον προσεγγίσουμε;

Πόνος – είναι απλά ένα σύμπτωμα;

Ο πόνος είναι συνήθως ένα σχετικά πιο περίπλοκο σύμπτωμα από όσο φανταζόμαστε.

Με αυτό εννοούμε πως διάφοροι παράγοντες μπορεί να συμμετέχουν στην έκλυση αλλά πολύ περισσότερο στην ένταση ενός επώδυνου συμπτώματος.

Αυτοί οι παράγοντες τις περισσότερες φορές αλληλοκαλύπτονται και έτσι είναι δύσκολο να γίνει διακριτό ποιος είναι πραγματικά ο λόγος για τον οποίο ο πόνος μπορεί πχ να είναι αρκετά πιο οξύς από όσο δικαιολογεί μια κλινική εικόνα ή μια απεικονιστική μέθοδος.

Ένας σχετικά εύκολος τρόπος να ‘’δούμε’’ καλύτερα τα στοιχεία που επηρεάζουν τον πόνο είναι να τα φανταστούμε ως υποσύνολα τα οποία εμπεριέχονται το ένα μέσα στο άλλο. Μια εικόνα περίπου σαν την γνωστή ρώσικη παραδοσιακή κούκλα, τη μπάμπουσκα.

Έτσι μπορούμε να πούμε πως η βάση μας είναι τα συστήματα οργάνων. Ένα τέτοιο σύστημα είναι το μυοσκελετικό ή το νευρολογικό.

Πηγαίνοντας προς τη μια μακροσκοπική κατέυθυνση γνωρίζουμε πως το σύστημα αυτό είναι κομμάτι ενός μεγαλύτερου συνόλου συστημάτων, δηλαδή του οργανισμού. Ο οργανισμός μας είναι κομμάτι ενός ακόμα μεγαλύτερου συνόλου, πχ της οικογένειας μας. Ή επίσης είναι κομμάτι ενός ευρύτερου συνόλου όπως η κοινωνία ή το εργασιακό μας περιβάλλον.

Πηγαίνοντας προς την αντίθετη κατέυθυνση γνωρίζουμε πως το σύστημα οργάνων αποτελείται από τα όργανα(πχ οι μυς, οι τένοντες και τα οστά) και αυτά από τα κύτταρα και ουτω κάθε εξής.

Το ενδιαφέρον είναι πως κάθε ένα από αυτά τα υποσύστήματα μπορεί να παίζει ένα βασικό ρόλο στην εκδήλωση του πόνου.

Επομένως πως πρεπει να σκεφτώ σαν θεραπευτής;

Το πρώτο κομμάτι που θα πρέπει να εξετάσει ένας θεραπευτής είναι αυτό του βασικού υποσυστήματος που υπολειτουργεί, δηλαδή του οργάνου που έχει το πρόβλημα.

Αυτή είναι η διαδικασία που συνήθως αποτελεί την αρχική προσέγγιση και έχει να κάνει με τον έλεγχο συγκεκριμένων ανατομικών στοιχείων όπως ένας μύς, ενας τένοντας, ένας σπόνδυλος, ένα οστό κλπ. Το πρόβλήμα είναι πως αρκετοί θεραπευτές μένουν εδώ και δεν συνεχίζουν την εξέταση προς τα άλλα υποσυστήματα.

‘Ετσι θα πρέπει αρχικά να εξετάσει ο θεραπευτής τα ακόμα μικρότερα υποσυστήματα όπως πχ γιατί μπορεί τα κύτταρα ενός μυός να μη συνεργάζονται σωστά και να οδηγούμαστε σε επαναλαμβανόμενους τραυματισμούς; Μπορεί να φταίει πχ η διατροφή ή η έλλειψη νερού; Μήπως η έλλειψη ύπνου δεν αφήνει να γίνει σωστή αναδόμηση; Ένα σωστό ιστορικό θα δώσει αρκετές απαντήσεις.

Όμως και η αντίθετη κατεύθυνση πρέπει να ακολουθηθεί. Για παράδειγμα ο θεραπευτής οφείλει να αναρωτηθεί πως παραπλήσιες δομές μπορεί να αλληλοεπηρεάζονται σε ένα σύστημα οργάνων. Πχ πως μπορεί η δυσλειτουργία της περιτονίας να επηρεάζει τα επώδυνα συμπτώματα ενός τένοντα;

Και πηγαίνοντας ακόμα πιο μακριά πως μπορεί και το νευρικό σύστημα να έχει ρόλο στην ανταπόκριση στον πόνο ενός οργάνου του μυοσκελετικού συστήματος;

Μήπως τελικά ο πόνος είναι ζήτημα νευροδυναμικού προβλήματος ή γενικότερης εμβιομηχανικής δυσλειτουργίας;

Συνεχίζοντας μπορεί ο θεραπευτής να αναρωτηθεί πως μπορεί πχ η ένταση του πόνου να σχετίζεται με καταστάσεις ή πεποιθήσεις του ατόμου. Μήπως ανακύπτουν και ζητήματα από την οικογένεια ή την εργασία του ατόμου.

Μήπως τελικά το άτομο έχει βασικούς λόγους να συντηρεί τον πόνο ακόμα και χωρίς προφανές κλινικό υπόβαθρο;

Κάπως έτσι βλέπουμε πως ο πόνος δεν είναι απλά ένα νευρικό ερέθισμα, αλλά είναι ένα μήνυμα του οργανισμού προερχόμενο από διάφορα επίπεδα.

Εδώ έγκειται και η σύχρονη αξία του κλινικού συλλογισμού και της αναλυτικής λήψης ιστορικού με έμφαση και στο βιοψυχοκοινωνικό προφίλ του ατόμου.

Τι γνώσεις χρειάζονται για να μπορώ να αξιολογώ όλα τα παραπάνω;

Οι σύγχρονες αντιλήψεις για την ολιστική αντιμετώπιση των ασθενών στο σύνολο των υποσυστημάτων τους, καταδεικνύουν την ανάγκη για μια περισσότερο σφαιρική γνώση εκ μέρους των θεραπευτών.

Όσον αφορά το γνωστικό πεδίο της καθαρά φυσικοθεραπευτικής άποψης ο θεραπευτής οφείλει να βλέπει περαν της τοπικής βλάβης.

Έτσι είναι χρήσιμο ένα επώδυνο σύμπτωμα να αξιολογηθεί και από την άποψη της μυοπεριτονιακής υπόστασης και με βάση τη νευροδυναμική λειτουργία της πάσχουσας περιοχής και με γνώμονα τον κύκλο της βάδισης και με τα πρότυπα κινητικού ελεγχου κλπ.

Όσον αφορά τα σχετιζόμενα γνωστικά πεδία όπως αυτό της κυτταρικής παθολογίας ή αυτό της ψυχοκοινωνικής κατάστασης, ο θεραπευτής οφείλει να έχει μια βασική γνώση ώστε να μπορεί να παρατηρεί και να εντοπίζει.

Σε δεύτερο επίπεδο είναι απαράιτητο να έχει μια καλή συνεργασία με θεραπευτές των ανάλογων ειδικοτήτων ώστε να μπορεί να παραπέμπει το άτομο όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.

Για παράδειγμα όταν ένας φυσικοθεραπευτής έχει εξαντλήσει τα θεραπευτικά του εργαλεία και παρατηρεί πως το *έντονο στρες αποτελεί τον παράγοντα που συντηρεί τον πόνο θα ήταν ευχής έργο να μπορεί να παραπέμψει τον ασθενή σε ένα ψυχοθεραπευτή για περαιτέρω διερεύνηση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ πιθανό ακόμα και λύνοντας όλα τα ανατονικά κλινικά ζητήματα να παραμείνει ο χρόνιος πόνος. Εδώ θα ήταν χρήσιμη η παραπομπή σε μια άλλη ειδικότητα.

*είναι χαρακτηριστικό πως σε κοινωνίες με οικονομικά προβλήματα και έντονο στρες στη ζωή των ατόμων, παρατηρούνται πολύ συχνότερα φαινόμενα χρόνιου πόνου.

Η νέα τάση στη θεραπεία επώδυνων μυοσκελετικών προβλημάτων είναι ολιστική

Όπως είδαμε παραπάνω ο πόνος, τον οποίο καλείται να διαχειριστεί ο θεραπευτής, δεν είναι μια απλή κατάσταση.

Ένα επώδυνο σύμπτωμα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μια πολύπλοκης διαδικασίας συνδυασμού ερεθισμάτων από τον κυτταρικό μικρόκοσμο εως και την κοινωνική κατάσταση του ατόμου.

Για πολλά χρόνια οι θεραπευτές και οι manual therapists εστίαζαν στην δομή που φαινόταν να προκαλεί τον πονο. Έτσι βγήκε και η γνωστή φράση ‘’pain means issues in the tissues’’.

Η θεωρία αυτή έχει καταρριφθεί και πλέον οι θεραπευτές καλούνται να είναι ενημερωμένοι για ένα πλήθος πληροφοριών σχετικά με το άτομο όπως την τρόπο διατροφής, την εργασία, την κοινωνική θέση, πιθανά πρόσφατα επιβαρυντικά γεγονότα όπως πχ ένας θάνατος, διαταραχές ύπνου κλπ.

Μόνο έτσι θα έχει μια πλήρη εικόνα ώστε να γνωρίζει πως μια ανατομική βλάβη και ο πόνος μπορούν να τοποθετηθούν σε ένα γενικότερο πλαίσιο.

Μοροχλιάδης Στέφανος

Φυσικοθεραπευτής PT,MT,RFL, Formthotics specialist